15-16 września 2022 r. w Puszczy Kozienickiej, w Garbatce-Zbyczyn odbędzie się ogólnopolska konferencja „Bartnictwo jako element ochrony dzikich zapylaczy w ekosystemach leśnych”. To wspólna inicjatywa instytucji, organizacji i pasjonatów tej tematyki na rzecz ochrony przyrody oraz pszczół na terenach leśnych. Konferencja jest kolejnym etapem działań w zakresie rozwoju bartnictwa oraz przyczyni się do integracji środowiska i wymiany doświadczeń.
Konferencja organizowana jest przez Mazowiecko-Świętokrzyskie Towarzystwo Ornitologiczne, Regionalną Dyrekcję Lasów Państwowych w Radomiu i Stowarzyszenie Pszczelarzy Leśników, przy współpracy z partnerami: Mazowieckim Zespołem Parków Krajobrazowych, Gminą Garbatka-Letnisko, Muzeum Regionalnym w Kozienicach im. prof. Tomasza Mikockiego oraz Eneą Wytwarzanie.
Wydarzenie obędzie się na terenie Ośrodka Wypoczynkowego „Gnysiówka” w Garbatce-Zbyczyn. W konferencji wezmą udział przedstawiciele nauki, instytucji i organizacji zajmujących się ochroną przyrodą, bartnictwem i pszczelarstwem, Lasów Państwowych, samorządów i pszczelarzy. Informacji w sprawie ewentualnego udziału (ilość miejsc ograniczona) udziela Alicja Krasa z RDLP w Radomiu, alicja.krasa@radom.lasy.gov.pl.
Tematyka konferencji obejmie dwa nurty. Pierwszy to bartnictwo – trend odtworzenia i tradycja. Drugi to dbałość o środowisko w kontekście poprawy warunków bytowych dzikich zapylaczy.
Celem konferencji jest przybliżenie tradycji i uwarunkowań rozwoju bartnictwa, wymiana doświadczeń wynikających z dotychczasowych działań, omówienie problematyki dostępności roślin pokarmowych dla leśnych zapylaczy (pszczoła miodna w barciach, pozostali zapylacze). Ważnym aspektem będzie też omówienie bartnictwa jako elementu tożsamości kulturowej, historii i odtworzenia w Lasach Państwowych.
Jak podkreśla Alicja Krasa, koordynator przedsięwzięcia z RDLP w Radomiu: –Powody organizacji konferencji to dbałość i chęć zapewnienia tzw. taśmy pokarmowej dla pszczół i dzikich zapylaczy przez podnoszenie tego tematu na szerokim forum specjalistów i osób mających wpływ na wzbogacanie siedlisk na terenach leśnych w gatunki biocenotyczne. Znaczenie ma też naukowy wymiar spojrzenia na bytowanie dzikich zapylaczy w lesie. Ważny element to omówienie trendu odtwarzania bartnictwa, podzielenie się doświadczeniami przez praktyków na przestrzeni kilkunastu lat.
Jacek Tabor, prezes M-ŚTO dodaje: – Konferencja to próba podsumowania dotychczasowego rozwoju programu odtwarzania bartnictwa, to działanie na rzecz zwrócenia uwagi na rolę pszczoły miodnej w ekosystemie leśnym i jej współistnienie z innymi zapylaczami. Ważne jest też propagowanie wpływu warunków siedliskowych, różnorodności bazy pokarmowej dla zachowania bioróżnorodności owadów zapylających.
Wśród prelegentów znaleźli się przedstawiciele środowisk naukowych (Uniwersytet Rolniczy w Krakowie, Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, Uniwersytet Jagielloński), przedstawiciele instytucji i organizacji upowszechniających bartnictwo i pszczelarstwo (Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Muzeum Regionalne w Kozienicach, Nadleśnictwo Augustów, Mazowiecko-Świętokrzyskie Towarzystwo Ornitologiczne, WWF Polska, Nadleśnictwo Spała, Nadleśnictwo Stąporków, Stowarzyszenie Pszczelarzy Leśników).
Miejsce organizacji konferencji jest nieprzypadkowe. Puszcza Kozienicka to obszar, gdzie tradycje bartnicze i pszczelarskie były i są kultywowane. Dzieje bartnictwa w Puszczy Kozienickiej, szczególnie te związane z Jedlnią opisywał już ks. Józef Gacki (1805-1976), a prof. dr hab. Ryszard Zaręba opisywał znaki bartne, zwane m.in klejmami czy ciosami. Jest tu nadal wiele miejsc związanych z bartnictwem i pszczelarstwem. Leśnicy tworzą miejsca i organizują wydarzenia ważne dla turystyki, edukacji przyrodniczej, czy promocji nawiązujące do tych tradycji. Przykładem są utworzone na terenie Nadleśnictwa Kozienice: „Bartny Kąt” z rzeźbą pszczoły, „Leśna Barć” przy szkółce leśnej Przejazd, czy wydarzenie Pionkowski Dzień Pszczoły. W tym roku podczas 5. edycji odsłonięto rzeźbę i tablicę św. Ambrożego, patrona pszczelarzy.
Podczas konferencji prezentowany będzie film „Leśni zapylacze” Leśnego Studia Filmowego, działającego przy Ośrodku Rozwojowo-Wdrożeniowym Lasów Państwowych w Bedoniu, w którym wystąpili leśnicy z terenu RDLP w Radomiu i Puszczy Kozienickiej.
Udział partnerów w organizacji konferencji: Mazowieckiego Zespołu Parków Krajobrazowych, Gminy Garbatka-Letnisko, Muzeum Regionalnego w Kozienicach im. prof. Tomasza Mikockiego oraz Enei Wytwarzanie to wyraz społecznej odpowiedzialności tych instytucji i organizacji w zakresie ochrony środowiska i popularyzacji Puszczy Kozienickiej jako ważnego miejsca dla rozwoju bartnictwa.
Podczas konferencji prezentowana będzie przygotowana przez M-ŚTO i Enea Wytwarzanie wystawa Zielone oblicze Elektrowni Kozienice. Zobrazowano na niej bogactwo przyrodnicze tego terenu, w tym także owady zapylające, które współżyją z ogromną obfitością roślin miododajnych występujących na terenie tego obiektu przemysłowego, koegzystującego ze środowiskiem przyrodniczym.
Dziedzictwo związane z bartnictwem regionu jest też elementem zbiorów Muzeum Regionalnego w Kozienicach im. prof. Tomasza Mikockiego, będzie je można obejrzeć podczas konferencji.
Mazowiecko-Świętokrzyskie Towarzystwo Ornitologiczne od wielu lat, wspólnie z Lasami Państwowymi, inicjuje i realizuje wiele projektów związanych z odtwarzaniem bartnictwa na terenie Polski środkowej. W latach 2007-2008 zrealizowało projekt pn. „Odtwarzanie bartnictwa – ochrona przyrody i staropolskiej tradycji”, który wzbudził ogromne zainteresowanie społeczeństwa i mediów. Projekt miał na celu upowszechnienie bartnictwa nie tylko jako sposobu produkcji zdrowego miodu, ale szczególnie jako narzędzia ochrony przyrody i zachowania dziedzictwa kulturowego. Wówczas na terenie lasów dawnej Puszczy Pilickiej i Puszczy Świętokrzyskiej powstało kilkanaście nowych barci, będących zarazem jednymi z pierwszych w Polsce po 100 latach. W projekcie czynny udział brali bartnicy z Republiki Baszkirii z południowego Uralu. Zrealizowano też wyjazd na Ukrainę, Białoruś i Litwę, podsumowaniem była międzynarodowa konferencja. Dzięki staraniom osób kultywujących bartnictwo z Bractwa Bartnego, rzemiosło wpisane zostało w 2016 r. na Krajową Listę Niematerialnego Dziedzictwa. Dzięki wspólnej inicjatywie bartników z Polski i Białorusi kultura bartnicza od 2020 r. została wpisana na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości. W uzasadnieniu wpisu zauważono nie tylko wartość kulturową ale też „ekologiczną” dla promocji różnorodności biologicznej. Mazowiecko-Świętokrzyskie Towarzystwo Ornitologiczne wielokrotnie uczestniczyło też w różnych konferencjach, warsztatach, w 2018 roku wspólnie z RDLP w Radomiu zorganizowało Zjazd Bartniczy w Maleńcu.
Stowarzyszenie Pszczelarzy Leśników z siedzibą w Orońsku, działające na terenie województw mazowieckiego i świętokrzyskiego to organizacja społeczna, powołana w 2020 roku przez leśników i pasjonatów pszczół i pszczelarstwa, którym bliskie jest życie w zgodzie z naturą, troska o środowisko i codzienne odkrywanie fascynującego świata przyrody, a przede wszystkim praca z pszczołami miodnymi. Organizacja konferencji wpisuje się w cele stowarzyszenia.
Leśnicy podczas konferencji zamierzają zaprezentować działania, które prowadzą do polepszenia jakości środowiska, zwiększając komfort bytowania dzikich zapylaczy. Dlatego przestawią następujące zagadnienia: liczba zlokalizowanych na terenie nadleśnictw barci i kłód bartnych oraz stanowisk dzikich pszczół, udostępnienie przez nadleśnictwa terenów pod pasieki, liczba osób w nadleśnictwach zajmujących się pszczelarstwem jako leśnicy – pasjonaci. Ważnym elementem będzie też prezentacja miejsc turystycznych i edukacyjnych, związanych z pszczołami i dzikimi zapylaczami. Przedstawione zostaną też wydarzenia związane z pszczelarstwem i bartnictwem, a także inne działania, takie jak zwiększanie udziału gatunków biocenotycznych, zagospodarowanie ekotonów (stref przejściowych pomiędzy różnymi typami środowisk np. lasem a polem), zakładanie łąk kwietnych, udział w projektach dotyczących ochrony przyrody i innych przedsięwzięciach, mających wpływ na wzbogacanie bazy pokarmowej dla pszczół i warunków bytowania dla dzikich zapylaczy. Leśnicy zaprezentują też projekt rozwojowy Lasów Państwowych „Zdrowa żywność z polskich lasów” – działanie „Pszczoły wracają do lasu”, który wniósł wiele do sprawy utrwalania znaczenia bartnictwa i pszczelarstwa w lasach. Jego efekty zostały opracowane w postaci materiałów podsumowujących i przekazane nadleśnictwom w całym kraju w 2020 roku. Promowany będzie też miód leśny, który jest istotnym elementem marki Lasów Państwowych „Dobre z Lasu”.
Organizatorzy są przekonani, że konferencja będzie kolejnym krokiem w kontynuacji działań w zakresie odtwarzania i popularyzacji bartnictwa oraz integracji środowiska i wymiany doświadczeń.
