Archiwa tagu: Republika Radomska

Radom był pierwszy

Mija 105. rocznica od momentu, kiedy Radom jako pierwsze miasto w ówczesnym Królestwie Polskim ogłosiło niepodległość

W nocy z 1 na 2 listopada 1918 w jednej z radomskich kamienic, z inicjatywy Stanisława Kelles-Krauza, Jana Wigury, Romana Szczawińskiego, Aleksego Rżewskiego i Wacława Dębowskiego powstał Komitet Pięciu:

Tych pięciu panów, którzy stanęli na czele Republiki Radomskiej podzielili się kompetencjami i każdy z nich kierował inną dziedziną życia społeczno-gospodarczego miasta, więc stworzyli taki w miniaturze rząd miniaturowego małego państwa

– mówi historyk dr Adam Duszyk, który dodaje, że proklamacja Repbuliki Radomskiej stała się pewnego rodzaju fenomenem:

Tą niepodległość odzyskaliśmy sami, bez pomocy jakiegokolwiek ośrodka zewnętrznego. Mało tego, nie podporządkowaliśmy się żadnemu ośrodkowi zewnętrznemu i stworzyliśmy twór który nazywamy dzisiaj Republiką Radomską – czyli w miniaturze radomianie stworzyli małe państwo, z pięcioma ministerstwami, z własną armią przy ogólnej zgodzie politycznej ugrupowań prawicowych, lewicowych, centrowych. Wtedy potrafiliśmy ze sobą współpracować i wybić się na niepodległość w tak spektakularny sposób

Kres samowładzy położyło 9 listopada podporządkowanie się Komitetu Pięciu lubelskiemu Tymczasowemu Rządowi Republiki Polskiej. Pięć lat temu, na fasadzie domu przy ul. Piłsudskiego 2, umieszczono tablicę upamiętniającą to wydarzenie.

Radom pierwszy był niepodległy

Radom wolny i całkowicie samorządny był już 2 listopada 1918 roku czyli dziewięć dni przed datą, którą oficjalnie przyjmujemy za dzień odzyskania przez Polskę niepodległości. To właśnie w nocy z pierwszego na drugiego listopada powstał tzw. Komitet Pięciu, czyli tymczasowy komitet rządzący składający się z przedstawicieli różnych opcji politycznych

W składzie Komitetu Pięciu znaleźli się Stanisław Kelles-Krauz, Jan Wigura, Roman Szczawiński, Aleksy Rżewski i Wacław Dębowski. Republika zbudowała własne wojsko i milicję. Przejęła także w zarząd kluczowe instytucje takie jak elektrownia czy kolej. – Powstał miniaturowy rząd, miniaturowego państwa – mówi historyk doktor Adam Duszyk.

https://radioradom.pl/wp-content/uploads/2019/11/1.mp3?_=1

Jak twierdzi doktor Adam Duszyk w Radomiu zbyt mało chwalimy się powstaniem Republiki Radomskiej, a jak zaznacza, to wydarzenie jest prawdziwym fenomenem.

https://radioradom.pl/wp-content/uploads/2019/11/2.mp3?_=2

W ubiegłym roku, w stulecie powstania Republiki Radomskiej, na kamienicy przy ulicy Szerokiej 2, obecnej Piłsudskiego, gdzie obradował Komitet Pięciu, zawieszono tablicę upamiętniającą to wydarzenie.

„Radomianie na drodze do Niepodległości” w „Malczewskim”

Muzeum im. Jacka Malczewskiego zaprasza na nową wystawę „Radomianie na drodze do Niepodległości”, prezentującą zbiory muzeum oraz radomskiego Archiwum. Celem ekspozycji jest nakreślenie w wyobraźni mieszkańców Radomia i regionu czasu odzyskiwania niepodległości oraz ukazanie postawy naszych wielkich poprzedników. 

– Wybuch wojny w sierpniu 1914 roku rozbudził nadzieje Polaków na odzyskanie niepodległości. Po raz pierwszy od ponad stu lat zaborcy stanęli po dwóch stronach barykady. Polska elita polityczna była podzielona na trzy orientacje: prorosyjską, stawiającą na państwa centralne, rewolucyjną. Orientacje te miały się utrzymywać przez całą wojnę. Już w pierwszych dnia wojny głównodowodzący armii państw zaborczych zwrócili się do narodu polskiego z odezwami wzywającymi do walki z państwami przeciwnego bloku. U boku Astro-Węgier powstały Legiony Polskie prze które przewinęło się w okresie 3 lat ok. 50 tys. Żołnierzy-ochotników – w tym wielu radomian (np. Michał Tadeusz Brzęk-Osiński), walczących w okolicach Radomia w
czasie tzw. Operacji dęblińskiej w 1914 roku. Podobne przedsięwzięcie podjęte u boku Rosja z postaci epizodycznego tzw. Legionu Puławskiego, w którym walczyło wielu radomian w okolicach miasta (np. bitwa pod Pakosławiem k. Iłży) – mówiła Ilona Pulnar-Ferdiani, kierownik działu oświatowego muzeum.

– Radom latem 1915 roku znalazł się pod okupacja austriacką. Austriacy oprócz prowadzenia rabunkowej gospodarki, pozwolili Polakom swobodne
życie narodowe i społeczne – po raz pierwszy zorganizowano w mieście oficjalne obchody rocznicowe uchwalenia Konstytucji 3 Maja, spolszczono szkolnictwo powszechne i średnie (uchwałą Rady Miejskiej nadano szkołom imiona polskich bohaterów i poetów), powstała Komisja Szkolna Ziemi Radomskiej pod kierownictwem ks. Józefa Rokosznego przeprowadzono także pierwszy raz wolne wybory do Rady Miejskiej, spolonizowane zostało także sądownictwo cywilne i karne. Rozwijały się taż związki zawodowe skupione wokół PPS i Narodowej Demokracji. Lata 1915-1918 można nazwać okresem „narastającej” niepodległości. Na bazie w/w okoliczności zrodziła się „Republika Radomska” to wyjątkowe wydarzenie w dziejach Radomia.

W zbiorowej pamięci jako datę odzyskania niepodległości przyjmujemy 11 listopada, zaś Radom jako pierwsze miasto w danym zaborze rosyjskim ogłosił niepodległość 2 listopada 1918 roku. Radomianie na początku listopada 19181 roku okazali się nadzwyczaj sprawnymi organizatorami. „Republika” miała swój własny rząd tzw. Komitet Pięciu” (Aleksy Rżewski, Stanisław Kelles-Krauz, Wacław Dębowski, Jan Wigura, Roman Szczawiński), ponadto własne wojsko, milicję, odpowiednie agendy zajmujące się pomocą społeczną. Po dniach samodzielnych rządów Komitet Pięciu podporządkował się Tymczasowemu Rządowi Republiki Polskiej w Lublinie, a ten 11 listopada oddał władzę powracającemu z Magdeburga Józefowi Piłsudskiemu.

Wiedza o tych dniach jest ograniczona, dlatego też na planowanej wystawie będzie położony szczególny nacisk na ten fakt historyczny. Rok 1918 nie kończy zmagań radomian z odzyskiwaniem niepodległości. Mieszkańcy miasta zaangażowani byli w walki o Lwów, w Powstania Śląskie (poprzez udział walkach i organizację kwest na pomoc powstańcom), wojnę polsko-bolszewicką 1920 roku – opowiadała Ilona Pulnar-Ferdiani.

Wystawa „Radomianie na drodze do Niepodległości” czynna będzie do 31 maja 2019 r.