Środowy program turystyczny ZYGZAKIEM PO RADOMIU poświęcony był radomiance Marii Kelles-Krauz. To polityczna superwoman, działaczka społeczna i oświatowa, która aktywnie walczyła o prawa kobiet. Podróż śladami Mari Kelles-Kruz to retrospektywna wycieczka po Radomiu z 9 przystankami i metą przy tablicy pamiątkowej wmurowanej w budynek ratusza

– Wprowadziła w Radomiu przymus szkolny, założyła miejską bibliotekę oraz aktywnie działa na rzecz praw kobiet – Maria Kelles-Krauz była polityczną superwoman międzywojennego Radomia. 1 kwietnia 1919 roku została prezesem Rady Miejskiej jako pierwsza kobieta w Polsce. To wydarzenie zostało upamiętnione na tablicy umieszczonej na budynku ratusza – mówiła w programie ZYGZAKIEM PO RADOMIU dr Agata Morgan, entuzjastka Marii Kelles-Kruz.

Podróż śladami Marii Kelles-Krauz: od ulicy Moniuszki do nowego ratusza

1. ul. Moniuszki 
kamienica nr 15, dawne Kino „Corso”
3 listopada 1918 roku, w sali kina „Corso” odbył się wiec kobiet polskich w sprawie udziału w sejmie ustawodawczym i uzyskania przez nie praw obywatelskich. W specjalnie przygotowanej ulotce zawarto słowa: „Żądamy dla kobiety polskiej pełni praw obywatelskich, by mogła bez ograniczeń całą swą pracą służyć odradzającej się Ojczyźnie”. Pod ulotką podpisało się dziewięć organizacji kobiecych.

Wiec zaplanowany był już dużo wcześniej. Odbył się w dzień po przejęciu władzy z rąk austriackich. Obrady prowadziła przewodnicząca oddziału radomskiego Ligi Kobiet Pogotowia Wojennego Maria Kelles-Krauzowa, a główny referat wygłosiła Maria Walewska. Mówiła m.in. o tym, że kobiety polskie powinny żądać, by o tem co się dzieje w sejmie, o tem jak się Polskę buduje nie dowiadywały się tylko z gazet. Musimy wszystkie na równi z mężczyznami wybierać posłów do konstytuanty i mieć swoje przedstawicielki. Nam także leży na sercu, jaka będzie Polska, jaka w niej władza, jaka gospodarka, jakie szkoły, jakie podatki. A prócz tego musimy też znaleźć się w sejmie, aby upomnieć się o swoje prawa, o swoje krzywdy.

2. ul. Piłsudskiego 9
Mieszkanie Marii i Stanisława Kelles-Krauzów. Maria mieszkała z rodziną podczas I wojny światowej.

3. Miejska Biblioteka Publiczna
W 1922 r. z inicjatywy przewodniczącej Rady Miejskiej Marii Kelles-Krauz utworzono Miejską Bibliotekę. Początkowo mieściła się ona w ratuszu i utrzymywana była przez władze miasta, ale korzystała też z opłat pobieranych przez czytelników. W 1931 r. przeniesiono ja do budynku przy ul. Żeromskiego 13.

4. ul. Żeromskiego 13
Maria mieszkała tu w pierwszych latach II wojny światowej. Tu odwiedzała ja często Elżbieta Jackiewiczowa, która koordynował tajne nauczanie w Radomiu. Jackiewiczowa opisuje to w książce „Pokolenie Teresy”.

5. Liceum im. Mikołaja Kopernika
W 1898 roku Maria ukończyła piątą klasę rosyjskiego gimnazjum żeńskiego, które mieściło się tam, gdzie obecnie znajduje się Liceum im. Kopernika.

6. Skrzyżowanie ulic Pereca i Wałowej (obecne ulice Wałowa i Podwalna)
W czasie II wojny światowej, po likwidacji radomskiego getta, Maria mieszkała na rogu ul. Pereca i Wałowej (w tym czasie jej mąż przebywał w obozie koncentracyjnym w Sachsenhausen). Dziś po budynku nie ma śladu. Zachowały się natomiast pokrywy do studzienek wodno-kanalizacyjnych. Znajdują się na nich „symbole” jednej z ważniejszych instytucji miejskich, do której powstania Maria przyczyniła się jeszcze w okresie międzywojennym (Wodociągi Miejskie).

7. Ul. Wałowa
Dawna ul. Spacerowa 12/14 to miejsce, gdzie wychowywała się Maria Nynkowska. W domu tym miały miejsce wydarzenia o znaczeniu ogólnopolskim – w 1897 roku na spotkaniu byli tu obecni członkowie Polskiej Partii Socjalistycznej – Józef Piłsudski i Stanisław Wojciechowski (późniejszy prezydent odrodzonej Rzeczpospolitej). Oryginalny budynek nie zachował się.

8. Kościół pw. sw. Jana Chrzciciela
W radomskiej farze w 1904 roku Maria z domu Nynkowska poślubiła Stanisława barona Kelles-Krauza.

9. Ratusz
W Ratuszu Maria pełniła funkcję radnej, a w latach 1919-1926 – Prezesa Rady Miejskiej.

Wspólnie odkryjmy ducha naszego miasta! ZYGZAKIEM PO RADOMIU – intrygujące miejsca, nieoczywiste trasy wycieczek –  w każdą środę o 10:15.